Praktische richtlijnen voor het bouwen van inclusieve speeltuine
Speeltoestellen worden best ontworpen zodat er geen specifieke manier lijkt te zijn om ze te gebruiken. Maak speeltuinen open-ended en creëer zo een breed scala aan mogelijke spelvormen. Toestellen moeten eenvoudig en intuïtief te gebruiken zijn. Er moet tolerantie zijn voor ‘alternatief gebruik’ en geen behoefte zijn aan uitleg of veiligheidsrichtlijnen.
Diversifiëren van functies en gebruikswijzen
- Open-ended betekent dat de functie van de uitrusting niet volledig vooraf is bepaald. Er is geen begin of einde aan een spel. Kinderen zijn toch vaak geneigd om toestellen op alternatieve manieren te gebruiken. Toestellen kunnen zo worden ontworpen dat de functie ervan onbepaald is of dat je ze op verschillende manieren kan gebruiken. Zo kan ook een dak bijvoorbeeld ook fungeren als helling of glijbaan.
- Als je een toestel ontwerpt, moet je ervoor zorgen dat het op verschillende manieren toegankelijk is. Je kan diverse toegangs- en uitgangswegen voorzien met verschillende moeilijkheidsgraden. Op die manier verandert een simpele toren met glijbaan in een speeltoren met veel mogelijkheden.
- Ontwerp infrastructuur en plaatsen die kunnen veranderen doorheen de tijd. Dat kan op een natuurlijke manier doordat planten en bomen groeien en veranderen of net weer gesnoeid worden, maar het kan ook constructief door toestellen te bouwen waarbij modules kunnen worden toegevoegd en onderdelen vervangen kunnen worden of van plaats kunnen wisselen. Ook zaken die door kinderen zelf kunnen worden gemanipuleerd kunnen erg uitdagend zijn.
- Sommige kinderen houden van eenvoudige, praktische en bekende activiteiten die niet veel verbeelding, cognitieve activiteit of probleemoplossend vermogen vereisen. Voor hen is het leuk om een aantal klassieke speeltoestellen in te bouwen. Anderen fantaseren liever en vinden een ‘metaforische zandbak’ aantrekkelijker.
Visueel ontwerp
- Probeer de uitrusting eenvoudig te houden qua vorm, kleur en decoratie. Overdrijf niet met versieringen of patronen. Gebruik complementaire kleurcontrasten alleen om bepaalde elementen te accentueren, zoals handgrepen of uitgangen voor personen met een verminderd gezichtsvermogen. Gebruik een zachter contrast (verschillende tinten van dezelfde kleur of gelijkaardige kleuren) voor het algemene ontwerp.
- Inclusief ontwerpen betekent dat alle kinderen welkom zijn en op dezelfde manier aan de actie kunnen deelnemen. Daarom moeten alle toestellen dezelfde visuele aantrekkingskracht hebben. Vermijd stigmatiserende vormgeving van producten die speciaal zijn ontworpen voor gebruikers met een beperking. Ontwerp toestellen met eenvoudige functionaliteit, in tegenstelling tot toestellen met complexe en dure veiligheidsmechanismen.
Zintuiglijke ervaringen
- Zintuiglijke ervaringen zijn voor alle kinderen interessant. Een speeltuin hoeft niet alleen gericht te zijn op beweging of motorisch spel. Ook andere zintuigen kunnen interessante speelmogelijkheden creëren. Zo kan je bijvoorbeeld de tastzin stimuleren door aanraakpanelen met verschillende texturen, hardheid of temperaturen te gebruiken.
- Natuurlijke elementen zorgen voor een leuke sfeer en visuele samenhang, maar bieden ook spannende speelmogelijkheden. Eenvoudige heuvels, bomen, keien of struiken zijn soms de beste speelplekken. Zorg voor hoogteverschillen, uitkijkplaatsen, uitgegraven putten, elementen om verstoppertje te spelen, onder te kruipen of achter te zitten. Tunnels, speelhuisjes of een laaghangende boomkruin bieden veel mogelijkheden, zolang ze maar voor iedereen toegankelijk zijn.
- Losse natuurlijke elementen zoals eikels, zand of kiezels bieden uitstekende mogelijkheden voor fantasie en constructief spel. Zorg er wel voor dat de elementen voor iedereen toegankelijk zijn door paden aan te leggen tussen bomen en speeltafels te voorzien op de juiste hoogte.
About the authors:
Filip Gerits en Yves De Keuster zijn ontwerpers en onderzoekers die gespecialiseerd zijn in het ontwerp en de veiligheid van activiteitsspeelgoed en speelinfrastructuur. Voor dit onderwerp konden we rekenen op de onmisbare steun van een reeks deskundigen, kinderen en ouders met ervaring op het gebied van inclusief spelen. Wij danken in het bijzonder Kathleen Op De Beeck - gespecialiseerd in ergotherapie en inclusief onderwijs aan AP - hogeschool in Antwerpen, België - voor haar inbreng en enthousiasme.
